In 4 fases jouw teams gestructureerd naar autonomie!
Ouderschap is niet eenvoudig, en leiding geven aan teams is dat evenmin. Net zoals je een baby niet meteen in een auto laat rijden, begrijp je intuïtief als ouder dat je je opvoedingsstijl aanpast aan de leeftijd van je kind. Peuters hebben veiligheid en grenzen nodig om te leren en zich te ontwikkelen. Naarmate ze ouder worden, geef je hen geleidelijk meer vrijheid binnen bepaalde kaders. Zonder deze aanpassingen blijft groei uit. Het leiden van teams volgt een vergelijkbare logica.
Vergelijking van Ouderschap en Leiderschap
Als leider zul je soms merken dat je intuïtieve manier van leidinggeven niet effectief lijkt te zijn voor je team. Er is iets mis, maar je kunt je vinger er niet op leggen. Wat gaat er fout? Grote managementboeken beweren vaak dat het probleem bij de leider ligt – dat er een gebrek is aan visie, te veel aandacht voor details, te veel delegeren of te weinig. Het kan frustrerend zijn.
In werkelijkheid is de oorzaak vaak eenvoudiger. Je team heeft simpelweg andere behoeften dan wat je hen biedt. Zodra je begrijpt wat ze nodig hebben, kun je je leiderschapsstijl eenvoudig aanpassen. Dus, hoe kom je erachter wat je team nodig heeft?
Leer van Ontwikkelingspsychologie
Laten we de vergelijking trekken met de ontwikkelingspsychologie van kinderen, zoals wordt gedaan in de theorie van Systemisch Werken. Teams ontwikkelen zich op vergelijkbare wijze als kinderen, in duidelijke fases. Als ouder pas je intuïtief je gedrag aan aan deze fases. Je zou immers een baby niet in een auto laten rijden, en evenmin een vierjarige alleen met €100 naar de stad sturen. Deze aanpassing geldt ook andersom: je zou een tiener niet voortdurend vragen stellen of alles laten doen “omdat jij het zegt.” Dit heeft betrekking op de fase van het team (en dit is louter een metafoor).
Autonomie in Verschillende Fases
De eerste fase van teamvorming is te vergelijken met de babyfase. Teamleden zijn misschien geen baby’s, maar ze hebben vergelijkbare behoeften: veiligheid, duidelijkheid, bescherming en begeleiding. Als leider richt je je in deze fase op de relatie tussen jou en elk individueel teamlid en bied je de groep voornamelijk bescherming en veiligheid.
In de tweede fase, die vergelijkbaar is met de peuter- en kindertijd, begint het experimenteren. Teamleden willen meer autonomie en hebben een grotere behoefte aan samenwerking. Als leider stimuleer je samenwerking, definieer je rollen, start je met feedback en moedig je open communicatie aan. Het team reageert gevoelig op beloningen en straffen. Duidelijke consequenties zijn belangrijk, wat een contrast vormt met de eerste fase waarin dit nog niet van toepassing is.
De derde fase, de puberteit, is het moment waarop je als leider een stap terugzet. Je richt je niet meer op inhoud, maar bewaakt het groepsproces en stuurt op resultaten en effecten. Je hebt als rol het bevorderen van autonomie en het laten leren van teamleden door fouten te maken. Het team gaat experimenteren en de aandacht verschuift naar de buitenwereld.
Tot slot, de vierde fase, volwassenheid. Als leider coach je het team en geef je richting. Je concentreert je op grote lijnen en de visie. Het team werkt vanuit hun specialisatie aan het verhogen van klantwaarde. Je bent ‘slechts’ verantwoordelijk voor het budget en de functionele aspecten. Samen werken jullie aan groei en succes.
Implementatie in de praktijk
Hoewel deze concepten op papier eenvoudig lijken, kan het in de praktijk moeilijker zijn. Leiderschap dat zich aanpast aan de situatie kan voor veel managers energie-intensief zijn. Wellicht ben je manager geworden vanwege andere kwaliteiten dan leiderschapskwaliteiten. Het aanpassen aan de behoeften van individuen binnen het team kan frustrerend zijn. Het loslaten van controle over de resultaten waarvoor je uiteindelijk verantwoordelijk bent, kan lastig zijn, en soms blijf je sturen.
Belangrijk is om kritisch naar jezelf te kijken en te onderzoeken waar je blinde vlekken als leider liggen. Laat je coachen en stel jezelf de vraag: “Welk effect heb ik op mijn team?” Pas je gedrag geleidelijk aan op basis van de lessen die je leert. Het resultaat zal je verbazen. Blijf volhouden en geef het tijd!
Herkennen van de fase van je team
Hoe kun je de fase van je team herkennen? De volgende tabel bevat gedragskenmerken waaraan je kunt zien in welke fase je team zich bevindt. Observeer en leer. Kijk jij al op deze manier naar jouw teams en medewerkers?
| Baby fase | Peuter-kindfase | Puberfase | Volwassen fase |
| lijdzaamheid komen afspraken niet na leggen schuld bij de ander geen eigen verantwoordelijkheid afwachtend | vormen subgroepjes mopperen ipv klagen beginnen met feedback geven roepen de leider actief erbij lijken bang te zijn fouten te maken, bang voor sancties | geven en vragen feedback gelijkwaardigheid en kunde ontwikkelingsgericht initiatiefrijk humor en minder spanning wij zijn beter dan de rest! zijn eigenaar van proces, inhoud en samenwerking | verwelkomen nieuwkomers en nieuwe ideeën leren van elkaar en van ‘buiten’ in staat tot helikopterview strategisch taakgericht ipv relatiegericht individueel zelfstandig en in de groep interafhankelijk sterke mate van interactie |
Jouw leiderschap aanpassen
Nu je begrijpt in welke fase je team zich bevindt, is het belangrijk om te weten wat jouw voorkeursstijl van leidinggeven is. Je zet deze stijl onbewust in, maar deze sluit mogelijk niet aan bij de fase van je team. Ken jij je stijl?
| Fase 1: Gedreven leiderschap | Fase 2: Ontwikkelgericht leiderschap | Fase 3: Faciliterend Leiderschap | Fase 4: Dienend leiderschap |
| De leider wordt gekenmerkt door een duidelijke, objectieve en verantwoordelijke benadering. | De leider is met name bezig met plannen, organiseren, motiveren, toezicht houden en evalueren om teams op weg te helpen. | De leider de doelen van de organisatie na door rekening te houden met de verlangens van het personeel wanneer ze presteren volgens gezamenlijke afspraken. | De leider zorgt dat benodigde informatie en voorzieningen beschikbaar zijn waar nodig. |
| Ik loop voorop: De leider gaat voorop en toont het goede voorbeeld. Ik beloon eenieder die de regels volgt volgens de standaard en bewezen procedures: De nadruk ligt op naleving van regels en procedures, en beloningen worden toegekend aan degenen die zich hieraan houden. Ik ben de vertegenwoordiger van de organisatie: De leider fungeert als de vertegenwoordiger van de organisatie en handhaaft de gevestigde normen. | Een sterke concurrentiepositie is mijn grootste ambitie: De focus ligt op het behalen van een sterke concurrentiepositie in de markt. Ik ben continu op zoek naar een beter overzicht, optimale structuur en kansen: De nadruk ligt op het verbeteren van overzicht, het optimaliseren van structuur en het benutten van kansen. Succes is meetbaar: Succes wordt gemeten aan de hand van meetbare resultaten en prestatie-indicatoren. | Liefde en aandacht doet groeien: De nadruk ligt op het bevorderen van groei door liefde en aandacht. Mensen zijn productief als ze geaccepteerd zijn: Productiviteit wordt bevorderd door acceptatie en betrokkenheid. Ik word meer gezien als een collega of vriend dan als een baas: De leider wordt beschouwd als een collega of vriend en niet alleen als een autoritaire figuur. | Ik schep mogelijkheden, inspireer anderen wanneer ze dat vragen: De nadruk ligt op het creëren van mogelijkheden en inspiratie op verzoek. Ik verbind alle vragen met alle antwoorden: De leider fungeert als de schakel tussen vragen en antwoorden en faciliteert de uitwisseling van kennis en informatie. Ik moedig anderen aan om hun potentieel te ontdekken en te benutten: In deze fase stimuleert de leider actief anderen om hun volledige potentieel te realiseren en ondersteunt hen bij persoonlijke groei en ontwikkeling |
Ben je de dienende leider van een team in de babyfase? Misschien heeft je team behoefte aan meer veiligheid.
Is je voorkeursstijl meer ‘command & control’? Dan zal de ontwikkeling van je team stagneren. Waarom nemen ze niet meer verantwoordelijkheid? Omdat jij te sturend bent. Je zult missen dat je een zelfsturend team creëert dat eigenaarschap toont, verantwoordelijkheid draagt en zich maximaal richt op klantgerichtheid.
Nu heb je de touwtjes in handen. Weet je waar je teams zich bevinden? Herken je de fase waarin ze zitten? Begrijp je welke invloed je kunt uitoefenen om je doelen te bereiken? Wees kritisch naar jezelf en onderzoek waar je blinde vlek als leider ligt. Laat je coachen en pas je gedrag geleidelijk aan op basis van wat je leert. Het resultaat zal je versteld doen staan. Blijf volhouden en geef het tijd!
